Pad van de Goden van de Amalfikust: weergaloze geologie langs de Sentiero degli Dei

Het Pad van de goden aan de Amalfikust zit verstopt tussen steile kliffen en bergwanden in een mythische uithoek van Italië. Op dit betoverende herderspad met duizelingwekkende vergezichten komen Griekse goden tot leven, hier denderden ze naar beneden om Ulysses te redden van de lokroep van de sirenen. En nog vóór mensen goden aanbaden, nog vóór er mensen waren, was dit geen gebergte maar een onderzees ecosysteem vol koraalriffen in de tijd van dinosauriërs, toen de Tethyszee langzaam kleiner werd en Europa geen continent was maar een archipel van eilanden. Wie het Pad van de Goden aan de Amalfikust bewandelt wordt ondergedompeld in een wereld beheerst door de grillen van helden en godheden uit de klassieke oudheid én een goddeloos geologisch tijdperk. Allebei zijn ze magisch. 

Verhaal, foto's en auteursrechten: Kathelijne Bonne. Steun GondwanaTalks via een eenmalige of terugkerende donatie. 

Zuid-Italië geeft haar geheimen druppelsgewijs prijs, zelfs haar adembenemendste kusten kan je nooit volledig kennen. We ontdekken nu pas de Sentiero degli Dei of het Pad van de goden aan de Amalfikust. Het kwam mij ter ore via mijn Belgische jeugdvriendin Nathalie waarmee ik een paardenverleden deel. Ik verblijf deze Kerstmis in Napels. Een uitstap in de natuur komt als geroepen om even te ontsnappen aan de commerciële hysterie die aan kerst voorafgaat en het ad nauseam afgedraaide jingle bells-gejengel uit Chineses bazaars dat de Napolitaanse metropool in een wurggreep houdt en haar van magie stript. 

De Amalfitaanse wandelroute is een eeuwenoud voetpad dat op hoogte kronkelt om steile kalksteenkliffen, door diepe ravijnen, eikenbossen, vreemde bijna tropische planten, eeuwenoude terrassen waar olijfbomen groeien, aan rotswanden plakkende boerenhuisjes waar de tijd is blijven stilstaan, afbrokkelende maar in ere gehouden kappelletjes, veldjes met ezels en geiten, en waar geen kust is want de gesteentemassieven steunen vrijwel loodrecht in de zee, een teken dat ze nog volop bezig zijn zich uit de zee te verheffen door immense maar onvoelbare geologische krachten.

Vanop de Sentiero degli Dei zie je hoe de Middellandse Zee zich uitstrekt naar het zuiden, en het schaduwachtige, blauwige profiel van de steile Amalfikust naar het westen. Helemaal aan de einder ligt het eiland Capri.   

De weg naar de Amalfikust en het Pad van de Goden

We vertrekken naar het Pad der Goden vanuit de Campi Flegrei waar we verblijven, het vulkanische gebied vol kratertjes en bebouwing ten noordwesten van Napels. De Tangenziale-motorweg voert ons door tunnels onder kraters en over bruggen die de metropool overspannen, af en toe zien we de Tyrreense zee glinsteren. 

Als we uit een grotere tunnel zoeven, prijkt daar ineens de Vesuvius, met zijn Gran Cono en Monte Somma, een overblijfsel van de oudere en ooit grotere vulkaan die de huidige krater van de Vesuvius omarmt. In de tijd van de Romeinen, vóór de uitbarsting van 79 AD, was de vulkaan een hoger dan nu, maar dan zonder krater, waardoor de Romeinen niet wisten dat dit een vulkaan was. In 1631 toen de Vesuvius opnieuw cataclysmisch uitbarstte wist men dat wel, maar de ravage was er niet kleiner om. De autostrade loopt langs de vulkaan en het profiel van de berg verandert. Spitser, hoger en dreigender.

Via Ercolano en Pompeï gaat het naar Castellamare. Op een met plasticafval bezaaide afrit bieden pijlen de gelukzalige keuze tussen de Amalfikust links en de Sorrento-kust rechts. Wij slaan linksaf in een kleinere weg die het massief van de Monte Lattari-bergen inslingert, zo heet het gebergte dat de ruggengraat vormt van het Sorrentijns Schiereiland. In de naam Lattari klinkt latte door, melk, naar de geiten die thuis zijn in deze uithoek van de laars van il bel paese. 

We rijden via het dorp Gragnano waar pasta gemaakt wordt, mozzarella gedraaid, wijn gebrouwen en olie geperst, tot aan het gehucht Bomerano (Agerola), waar we de Fiat Panda achterlaten en te voet verdertrekken want hier begint de Sentiero degli Dei, die helemaal tot in Positano voert.

Wandelen op de Sentiero degli Dei

Eerst is het Pad van de goden nog een asfaltweg waar (bescheiden) autootjes zoals driewielers en cinquecentootjes nog doorkunnen, maar daarna wordt het een smaller pad op witte kalksteen, zonder balustrade, dat zich om de bergflanken heen windt. Hier en daar staat een huisje, een herberg, taverne en zelfs een glamping, geen enkele is open, en geen levende ziel is te bespeuren, behalve dierlijke zielen. 

Uiteindelijk komen we toch menselijke wandelaars tegen, de ene met dreadlocks, een wildbebaarde noordeling, een mama met een baby in een draagdoek en een papa met rugzakken en papflessen; en arbeiders die werken bij boerenhuizen. 

De geur van natuur en zee vermengt zich plots met die van geitenkaas en een onmiskenbaar hippisch aroma wijst op de nabijheid van ezeltjes. De ezel is het enige praktische en betrouwbare vervoermiddel via dit pad. Een ezel vlak onder ons (want er is alleen onder en boven, geen 'naast') begint te balken, en echoot tegen de berg. Uit een andere vallei weerkgalmt gebalk ter antwoord. 

Na een grote bocht en nog meer trappenwerk en knikkende knieën van hoogtevrees krijgen we plots uitzicht naar het westen waar zich een panorama ontvouwt tot aan het einde van het schiereiland, punta Campanella, en daarachter Capri met de faraglioni, de enorme rotsblokken die als omgekeerde tanden van een zeemonster uit de zee steken. 'Stack' of brandingspilaar is de geologische term voor deze landvorm. 

Monti Lattari: de ruggegraat van het Sorrentijns Schiereiland

Het Pad van de goden is ideaal om in alle rust de geologie van de Amalfikust en het gehele Schiereiland van Sorrento te appreciëren. Het Sorrentijns Schiereiland is een gebergte, de Monti Lattari, een aftakking van de Apennijnen, dat uitsteekt in de zee en de Golf van Napels omzoomt. Sorrento ligt aan de noordkant van het schiereiland, kijkend naar de Napels en de Vesuvius, terwijl Amalfi aan de zuidkant ligt, kijkend over zee naar zuidelijker bergen, die van Cilento.

De Monti Lattari-bergen zijn een massief van kalksteen dat uit zee is opgeheven. De hoogste pieken zijn de bergen San Michele (1444 m) en Monte Faito (1131 m) die een karakteristieke vierkante top heeft, als een kanteel. Ook Capri hoort tot dit massief en was ooit met het land verbonden, vooral tijdens het Pleistoceen toen de zeespiegel veel lager stond.

Jura en Krijt: de Amalfikust was een koraalrif in de Tethyszee

Heel dit gebied lag tijdens het Mesozoïcum in de Tethyszee. Tijdens het Jura en het Krijt was hier een uitgestrekt carbonaatplatform (een ondiepe onderzeese kalkvlakte), ofwel een heldere zee met koraalriffen waarin mariene organismen met een kalkskelet leefden, verankerd aan het rif, of vrij levend in de waterkolom.

Meer naar het noorden in Italië is gelijkaardige kalksteen omgevormd tot de beroemde Carraramarmer. In het zuiden van het land is kalksteen van hetzelfde tijdperk bewaard in Puglia, de hak van Italië, dat een laatste overblijfsel is van het verdwenen continent Adria. Tijdens het Krijt lag de zeespiegel veel hoger dan nu, door een broeikasklimaat (er waren geen of nauwelijks ijskappen). Daarom waren continentale platten ondergedompeld in ondiepe zeeën, die helder waren en door de zon verwarmd, wat ervoor zorgde dat biomassa die leefde van zonlicht goed gedijde. 

Mioceen: het Sorrentijns Schiereiland verheft zich uit de zee

Veel later, tijdens het Mioceen (toen we nog een voorouder deelden met andere mensapen), werden de kalkvlaktes en riffen opgeheven uit de zee, als gevolg van de botsing tussen de Afrikaanse plaat en kleinere Euraziatische plaatjes. Deze tektonische krachten zorgden ervoor dat de oorspronkelijk horizontale kalk- en dolomietlagen werden geplooid, gebroken en omhooggeduwd. Tegelijkertijd trad breukvorming op, wat bijdroeg aan het ontstaan van het sterk versneden landschap. 

Ook nu nog is de opheffing bezig, waar de steile kusten zonder stranden van getuigen. In het Sorrentijns Schiereiland heeft de poreuze en scheurgevoelige aard van kalksteen bovendien geleid tot karstverschijnselen, zoals ondergrondse rivieren, spleten en grotten, waar rotsschilderingen uit de oertijd zijn ontdekt.

In de schaduw van vulkanen

In het huidige geologische tijdperk werd het gebied beïnvloed door vulkanische activiteit van de Vesuvius en de Campi Flegrei. De uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus legden het kalksteenmassief bijna volledig onder as, dat daarna grotendeels door regen wegspoelde. Het gebied was tot tientallen jaren later nog steeds extreem gevaarlijk door landverschuivingen en modderstromen. Ook latere uitbarstingen lieten ongetwijfeld tekenen na, ook goede, want vulkanische as werkt als een natuurlijke meststof. 

De uitbarstingen vertroebelden tijdelijk de zee, maar de as zonk en de wateren zijn weer kristalhelder aan de Amalfikust. Waar de zee ondiep is, kleurt ze van een diep indigo tot fel turkoois, wat we nog net ontwaren ver beneden het Godenpad, als we een paar takken van kurkeiken opzij buigen bij de fontein aan de glamping. 

Na een panino napoletano aan het uitkijkpunt bij een fontanella keren we terug naar Bomerano waar de wandeling begon want het begint te schemeren. Het is 21 december, de kortste dag van het jaar, en de zon is al achter de bergen weggezakt. Ik kijk nog een laatste keer over mijn schouder naar de Li Galli eilandjes waar de sirenen van Ulysses lonken en de faraglioni van Capri, ze zijn nauwelijks zichtbaar in een blauwe waas. 

Als we terugrijden richting Napels, is de Vesuvius een inktzwarte schim in een schelverlichte megalopolis die bolstaat van de kerststress. Terwijl ik dit schrijf op Kerstdag in Cumae is die stress al weggeëbt en vinden we de magie terug bij familie en spelende kinderen die elkaar verstaan zonder gemeenschappelijke taal, en brengen we een toost uit op wat er toe doet: Pace nel mondo. 

--------

Lees ook hoe de Middellandse Zee verdampte 5 miljoen jaar geleden, hoe de hak van Italië aan de laars werd gezet, het diepe verleden van Davide, over de vergeten uitbarsting van de Vesuvius in 1631 en het bloed van San Gennaro, en over hoe we superuitbarstingen kunnen overleven. 

Kathelijne: Ik ben geboeid door hoe gesteente, bodem, oceaan, lucht en leven op elkaar inwerken op geologische en menselijke tijdschalen.

Waarom ik met GondwanaTalks begon.

Donatie? Heb jij iets aan GondwanaTalks? Jouw steun maakt een ultrapliniaans verschil. Laat wat slijk der aarde mijn richting uitstromen en steun mijn werk. Doe een (terugkerende) gift en word:

Stromboli Strateeg

(2€/maand)

Tambora Trailblazer

(4€/maand)

Vesuvius Visionair (7€/maand)

Doneer jij al? Je bent een schat! Bedankt! Is Paypal niet jouw ding? Contacteer mij vrijblijvend. 

------

Recente artikels:

Meer artikels.

Vind je dit goed leesvoer? Schrijf je in voor een korte nieuwsbrief bij elk nieuw artikel (stukje tekst met link, om de zoveel weken, zonder zware bestanden of vervelende gifs).