Wild Kamtsjatka: vulkanen, aardbevingen en geisers in de Ring van Vuur
In het uiterste oosten van het reusachtige Eurazië hangt een woest en schitterend schiereiland. Dat is Kamtsjatka, een stuk land dat in zee strekt als de bek van een draak. Kou, onherbergzaamheid en natuurgeweld maken menselijke bewoning tot een uitdaging. Maar de natuur schittert er des te meer met haar vulkanen, geisers en wilde landschappen. De zwaarste aardbevingen ter wereld vinden hier plaats, zoals die van 29 juli 2025. Met een kracht van 8,8 joeg deze 'mega-quake' een tsunami de Stille Oceaan over. Een schare vulkanen werd ruw wakkergeschud. De draak spuwt vuur.
Door Kathelijne Bonne. Steun GondwanaTalks via een eenmalige of terugkerende donatie.
We zaten aan de Noordzee, toen nieuws van de aardbeving van 29 juli 2025 binnenstroomde en tsunami-alarmbellen afgingen. Dit was een van de tien zwaarste aardbeving ooit gemeten. De wereld schoot in een stresskramp.
Aan de Belgische kust, dat andere uiteinde van Eurazië, was het de dag erna op 30 juli volledig windstil. Maar in plaats van een platte rustige zee was er een onstuimige zee met hoge golven. Waren hardnekkige uitlopers van de tsunami doorgerold via de Noordelijke IJszee of via Kaap Hoorn tot aan ons watertje tussen Engeland en België?
Kunstmatige Intelligentie vertelt me dat dit zo goed als onmogelijk is. Het was eerder deining van wat storm ergens achter de horizon. De tsunami rolde waarschijnlijk niet de volledige wereldoceaan rond. Maar de schokgolf in de aarde, de trillingen die als seismische golven door de aardkorst liepen, deed dat wel en werd gemeten in alle seismische stations, ook in België.
Tsunami in Rusland: hoeveel schade?
Grote zeebevingen veroorzaken tsunami's, maar die hoeven niet altijd catastrofaal uit te draaien. Een sterkte van een tsunami vloeit voort uit de diepte van de aardbeving, hoeveel de zeebodem opveert, de morfologie en ruwheid van de zeebodem en de vorm van de kusten. Het helpt ook dat de nabije kusten niet intensief bebouwd zijn.
De tsunami van Kamtsjatka bezat niet de juiste ingrediënten om tot epische verwoesting te leiden. Er herhaalden zich geen scenario's zoals in Thailand (2004) of Japan (2011). Wel was er lokale schade in Kamtsjatka en Japan. Er spoelden walvissen aan, watervoerende lagen kregen veel zout water te slikken, en steile kusten kalfden af en zijn onstabiel geworden.
Via eilandbogen naar Japan en Alaska
De aardbeving zelf sloeg toe in de diepzeetrog die parallel loopt aan de oostkust van Kamtsjatka: de Kuril-Kamsjatka-trog. Dat is de plaats waar de Pacifische plaat duikt onder de aanliggende platen (meer bepaald: onder het Okhotsk blok en de Noord-Amerikaanse plaat).
Kamtsjatka is een deel van de Ring van Vuur. De Aleoeten vormen de verbinding met Alaska. De vulkaanketens van Kamtsjatka lopen naar het zuiden door via de langgerekte Koerilen eilandengroep naar Japan. Deze eilanden waren belangrijke migratieroutes en strategische punten. Bij welke grootmachten ze horen, zijn onderwerp van discussie.
Maar de vulkanen zelf liggen daar niet van wakker.
Vulkanen van Kamtsjatka barsten uit
Een parade aan immense vulkanen omzoomt de horizon van Kamtsjatka. Van hun namen ligt onze tong in de knoop: de Kljoetsjevskoj, Bezymianny, Krasheninnikov en Kronotsky zijn maar enkele van een dertigtal actieve vulkanen. Sommige zijn bij de grootste en meest imposante van het continent.
Na het nieuws van de aardbeving en de tsunami, kwam ook bericht dat niet één maar meerdere van deze vulkanen tot uitbarsting kwamen. Of er een directe link is, en of aardbevingen vulkaanuitbarstingen kunnen veroorzaken, wordt misschien wel gesuggereerd, maar is nog niet goed uitgeplozen. Het is echter wel aannemelijk. Aardbevingen kunnen de druk in magmakamers verstoren. Misschien speelde de aardbeving van 29 juli toch een rol in de gebeurtenissen die volgden.
De dag na de aardbeving, en terwijl de Stille Oceaan nog schuimde van de tsunami, barstte de Klyuchevskoy uit. Met 4754 meter hoogte is dit de hoogste actieve vulkaan van Eurazië. Die staat slechts in de schaduw van de slapende Ararat in Turkije (Armeens hoogplateau). De Kljoetsjevskoj is bijzonder actief en barst verschillende keren per decennium uit. Op 3 augustus barstte een andere vulkaan uit: de Krasheninnikov, na minstens een half millennium van stilte. In totaal werden zeven vulkanen actief sinds eind juli. Zo'n parade aan lava en as spuwende vulkanen is niet meer gezien de laatste 300 jaar.
Vallei van de Geisers en de as van Tatyana
Dankzij de gletsjers, kratermeren, zwarte lavavelden en de onaardse Vallei van de Geisers is Kamtsjatka een geologische eldorado waar zowel natuur als natuurliefhebbers zich helemaal uitleven. Net als IJsland is het een vreemd land van vuur, ijs en bizar leven. En net zoals aan de Westkust van Noord-Amerika waar Mount St Helens 45 jaar geleden uitbarstte, bulken de rivieren van de zalmen. In hun jaarlijkse trek worden deze vissen achternagezeten door beren. Ook inheemse volkeren die na de IJstijd deze uithoek voor het eerst betraden, gedijden in dit rijke, ruige land, tot de Russen het op hen veroverden.
De Vallei van de Geisers werd in 1941 door Soviet-geologe Tatyana Ustinova ontdekt en geologisch beschreven. Dit geiserveld ligt nu in het Kronotsky-natuurreservaat. Kokende bronnen borrelen en stroomstralen schieten de lucht in, een resultaat van ondergronds water dat wordt verhit door ondiep, warm gesteente. De combinatie van vulkanisme en water creëert hier een bizar, bijna buitenaards landschap, een broeihaard voor extremofielen. Tatyana had haar hart aan dit landschap verpand. Ze overleed in Vancouver in 2009 maar vroeg om haar as terug te brengen naar haar geisers.
Andosols: vulkanische asbodems
Het machtige vulkanische reliëf en het klimaat laten ook hun sporen na op het type bodem dat hier ontstaat. Het aardoppervlak is bedekt door vulkanische as, door eeuwen aan uitbarstingen. En op die as ontwikkelen zich speciale bodems: Andosols. 'Ando' komt van het Japans en betekent donkere bodem.
Wereldwijd nemen Andosols slechts 2% van alle bodems in beslag, maar op plaatsen zoals Japan, IJsland en Kamtsjatka zijn ze alomtegenwoordig en vormen een vruchtbare lappendeken van koolstofrijke aarde. Het unieke aan Andosols is dat ze vulkanisch glas bevatten. Dat glas is onstabiel en verweert tot minerale substanties met bijzondere eigenschappen. Andosols zijn in staat koolstof uit de atmosfeer op te nemen, ze houden veel water vast en zijn rijk aan voedingstoffen. De draak heeft ook zijn goede kanten.
Maar helemaal rustig is hij nooit.
Einde van Hawaii?
De tektonische platen hebben even stoom afgeblazen, maar de spanning zal zich opnieuw opbouwen. Dit is immers een van de actiefste plaatsen van onze planeet. De Pacifische plaat duikt onder aan de Ring van Vuur, en sleurt alles wat erop ligt in haar kielzog mee. Zo wordt ook de Hawaii-Emperor-keten, de beroemde slinger van vulkanische eilanden en onderzeese vulkanen, langzaamaan naar het noorden getrokken door de 'duikende' plaat. In een heel verre toekomst komt Hawaii, het tropisch paradijs, dichtbij de kille Aleoeten komen te liggen, tot de eilanden in botsing komen met de plaatrand. De draak zal dan nog eens vurig oplaaien.
-------
Lees meer over de vulkanen van Europa waaronder de Teide, de Ararat en de Jan Mayen. Of over het vulkanische eiland Fuerteventura, dat zo anders is dan Kamtsjatka en een ander repertoire aan bodems bezit. Ook het artikel over schiereiland Puglia en het verdwenen continent Groot-Adria gaat over platentektoniek. Weinig kan bovendien tippen aan Turkije wat betreft aardbevingen in levensgevaarlijke drieplatenpunten, of aan Tonga, qua recente grote uitbarstingen.
--------
Foto's
Karymsky and Akademia Nauk volcanoes: Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2760891
Klyuchevskoy in Kamchatka. Eruption in 2013. The eruption of 16 November 2013. Ushkovsky, Tolbachik, Zimina, Udina, and Bezymianny are also visible. ISS Expedition 38 crew - https://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=82471
Kronotsky volcano. en.wikipedia.org/wiki/Kronotsky#/media/File:Kronotsky_volcano.jpg
Kathelijne: Ik ben geboeid door hoe gesteente, bodem, oceaan, lucht en leven op elkaar inwerken op geologische en menselijke tijdschalen.
Waarom ik met GondwanaTalks begon.
Donatie? Heb jij iets aan GondwanaTalks? Jouw steun maakt een ultrapliniaans verschil. Laat wat slijk der aarde mijn richting uitstromen en steun mijn werk zodat ik energie in GondwanaTalks kan blijven steken. Doe een (terugkerende) gift en word mijn:
(2€/maand)
(4€/maand)
Vesuvius Visionair (7€/maand)
Doneer jij al? Je bent een schat! Bedankt!
------
Recente artikels:
Vind je dit goed leesvoer? Schrijf je in voor een korte nieuwsbrief bij elk nieuw artikel (om de zoveel weken, vrij van zware bestanden en irritante gifs)