Amalfikust en het Pad van de goden: weergaloze geologie

Het Pad van de goden aan de Amalfikust ligt aan een van de beroemdste plekken in Italië maar zit verstopt tussen de steile kliffen en bergwanden. Het is onbereikbaar voor wie niet kan of wil wandelen en voor wie hoogtevrees heeft. Deze plaats op aarde spreekt zo tot de verbeelding dat de goden, wie ze ook zijn, tot leven komen. En nog vóór mensen zich aan goden begonnen vast te klampen, nog vóór er mensen waren, was dit geen gebergte maar een onderzees ecosysteem vol koraalriffen in de tijd van dinosauriërs, toen de Tethyszee langzaam kleiner werd en Europa als continent nog niet bestond. Wie het Pad van de Goden aan de Amalfikust bewandelt wordt ondergedompeld in een wereld beheerst door de grillen van godheden uit de Oudheid én een goddeloos geologisch tijdperk. Allebei zijn ze magisch. 

Verhaal en foto's: Kathelijne Bonne. Steun GondwanaTalks via een eenmalige of terugkerende donatie. 

Zuid-Italië geeft haar geheimen druppelsgewijs prijs, zelfs haar beroemdste kusten kan je nooit volledig kennen. We ontdekken nu pas het Pad van de goden of Sentiere degli Dei aan de Amalfikust. Het kwam mij ter ore via mijn Belgische jeugdvriendin Nathalie waarmee ik een paardenverleden deel. Ik verblijf deze Kerstmis in Napels – een uitgelezen kans voor een uitstap naar de bergen bij Amalfi om even te ontsnappen aan de commerciële pre-Kerst hysterie en Chinees aandoende jingle bell deuntjes die de Napolitaanse metropool in een wurggreep houden en waar de magie ver te zoeken is. 

De Amafitaanse wandelroute is een eeuwenoud voetpad dat op hoogte kronkelt om steile kalksteenkliffen, door diepe ravijnen, eikenbossen, vreemde bijna tropische planten, eeuwenoude terrassen waar olijfbomen groeien, kleine boerenhuisjes waar de tijd is blijven stilstaan, veldjes met ezels en geiten, en waar geen kust is want de gesteentemassieven staan vrijwel loodrecht in de zee, een teken dat ze nog volop bezig zijn zich uit de zee te verheffen door immense maar onvoelbare geologische krachten.

Vanop de Sentiero degli Dei zie je hoe de Middellandse Zee zich uitstrekt naar het zuiden, en het schaduwachtige, blauwige profiel van de steile Amalfikust. Helemaal in het westen ligt het eiland Capri met de faraglioni, de enorme rotsblokken die als omgekeerde tanden van een zeemonster uit het water steken. 'Stack' of brandingspilaar is de geologische term voor die geologische landvorm.  

De weg naar de Amalfikust en het Pad van de Goden

We vertrekken naar het Pad van de Goden vanuit de Campi Flegrei waar we verblijven, het vulkanische gebied vol kratertjes en bebouwing ten noordwesten van Napels. De Tangenziale-motorweg voert ons door tunnels onder vulkanische lagen en over bruggen die de metropool overspannen, af en toe zien we Capri glinsteren aan de horizon. 

Als we uit een grotere tunnel zoeven, prijkt daar ineens de Vesuvius, met zijn Gran Cono en de zijkam Monte Somma, een overblijfsel van de oudere en ooit grotere krater die de huidige krater omarmt. In de tijd van de Romeinen, vóór de uitbarsting van 79 AD, was de vulkaan een hogere berg dan nu, maar dan zonder krater, waardoor de Romeinen niet wisten dat dit een vulkaan was. In 1631 toen de Vesuvius opnieuw cataclysmisch uitbarstte wist men dat wel, maar de ravage was er niet kleiner om. De autostrade loopt langs de vulkaan en het profiel van de berg verandert. Spitser, hoger en dreigender.

Via Ercolano en Pompeï gaat het naar Castellamare. Op een met plasticafval bezaaide afrit bieden pijlen de heerlijke keuze tussen links de Amalfikust en rechts de Sorrento-kust. Wij slaan linksaf in een kleinere weg die het massief van de Lattari-bergen inkronkelt, zo heet het gebergte dat de ruggengraat vormt van het Sorrentijns schiereiland. In de naam Lattari klinkt latte door, melk, naar de geiten die thuis zijn in deze uithoek van de laars van il bel paese. 

We rijden via het dorp Gragnano waar pasta gemaakt wordt, wijn gebrouwen en olie geperst, tot aan het gehucht Bomerano, waar we de Fiat achterlaten en te voet verdergaan want hier begint de Sentiero degli Dei, langswaar je helemaal tot in Positano kan stappen.

Wandelen op de Sentiero degli Dei

Eerst is het Pad van de goden nog een asfaltweg waar (bescheiden) autootjes zoals driewielers nog doorkunnen, maar daarna wordt het een smaller pad op witte kalksteen, zonder balustrade, dat zich om de bergflanken heen windt. Hier en daar staat een huisje, een herberg, taverne en zelfs een glamping, geen enkele is open, en geen levende ziel is te bespeuren, behalve dierlijke zielen. 

Soms komen we niet-Italiaanse wandelaars tegen, de ene met dreadlocks, een andere met een baby in een draagdoek; en arbeiders hakken hout bij boerenhuizen. De geur van natuur en zee vermengt zich plots met die van geitenkaas. Een mij welbekend hippisch aroma wijst ons op de nabijheid van ezeltjes. De ezel is het enige praktische en betrouwbare vervoermiddel via dit pad. Een ezel vlak onder ons (want er is alleen onder en boven, geen 'naast') begint te balken, en echoot tegen de berg. Uit een andere vallei weerklinkt gebalk ter antwoord. 

Na een grote bocht en nog meer trappenwerk en knikkende knieën van hoogtevrees krijgen we plots uitzicht naar het westen waar zich een panorama ontplooit tot aan het einde van het schiereiland, punta Campanella, en daarachter Capri met de faraglioni.

Monti Lattari: de ruggegraat van het Sorrentijns Schiereiland

Het Pad van de goden is de beste plaats om de geologie van de Amalfikust en het gehele Schiereiland van Sorrento te appreciëren. Het Sorrentijns Schiereiland is een gebergte, de Monti Lattari, een aftakking van de Apennijnen, dat uitsteekt in de zee en de Golf van Napels begrenst. Sorrento ligt aan de noordkant van het schiereiland, kijkend naar de Napels en de Vesuvius, terwijl de Amalfikust aan de zuidkant ligt, kijkend naar zuidelijker bergen, die van Cilento.

De Monti Lattari-bergen zijn een massief van kalksteen, dat uit zee is opgeheven. De hoogste pieken zijn de bergen San Michele (1400 meter ofzo) en Monte Faito die een karakteristieke vierkante top heeft, als een kanteel. Ook Capri hoort tot dit massief en was ooit met het land verbonden, vooral toen tijdens het Pleistoceen de zeespiegel veel lager stond.

De Amalfikust was een koraalrif in de Tethyszee

Heel dit gebied lag tijdens het Mesozoïcum in de Tethyszee. Tijdens het Jura en het Krijt was hier een uitgestrekt carbonaatplatform (een ondiepe onderzeese kalkvlakte), ofwel een heldere zee met koraalriffen waarin mariene organismen met een kalkskelet leefden, verankerd aan het rif, of vrij levend in de waterkolom.

Meer naar het noorden in Italië is gelijkaardige kalksteen omgevormd tot de beroemde Carraramarmer, en in het zuiden is kalksteen van hetzelfde tijdperk bewaard in Puglia, de hak van Italië, dat een laatste overblijfsel is van het verdwenen continent Adria. Tijdens het Krijt lag de zeespiegel veel hoger dan nu, door een broeikasklimaat (er waren geen of nauwelijks ijskappen). Daarom waren continentale platten ondergedompeld in ondiepe zeeën, die helder waren en door de zon verwarmd, wat ervoor zorgde dat biomassa afhankelijk van fotosynthese goed kon gedijen. 

Het Schiereiland van Sorrento verheft zich uit de zee

Veel later, tijdens het Mioceen (we deelden toen nog een voorouder met andere mensapen), werd de kalklagen en riffen opgeheven uit de zee, als gevolg van de botsing tussen de Afrikaanse plaat en kleinere Euraziatische plaatjes. Deze tektonische krachten zorgden ervoor dat de oorspronkelijk horizontale kalksteenlagen werden geplooid, gebroken en omhooggeduwd. Tegelijkertijd trad breukvorming op, wat bijdroeg aan het ontstaan van het sterk versneden landschap. 

Ook nu nog is de opheffing bezig, waar de steile kusten zonder stranden van getuigen. In het Sorrentijns Schiereiland heeft de poreuze en scheurgevoelige aard van kalksteen bovendien geleid tot karstverschijnselen, zoals grotten, spleten en ondergrondse rivieren. In die grotten hebben rotsschilderingen uit de oertijd de tand des tijds doorstaan.

In de schaduw van vulkanen

Later werd het gebied beïnvloed door vulkanische activiteit in de regio rond Napels, zoals die van de Vesuvius en de Campi Flegrei. De uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus legden het kalksteenmassief bijna volledig onder een as-deken. Daardoor was het gebied tot tientallen jaren later nog steeds extreem gevaarlijk door landverschuivingen en modderstromen. Ook latere uitbarstingen lieten ongetwijfeld tekenen na, ook positieve, want vulkanische as werkt als een natuurlijke meststof. 

De Amalfikust is nu niet meer bevuild door vulkanische as. Waar de zee ondiep is kleurt die van donkerblauw naar helder turkoois, wat we nog net zien als we enkele takken van kurkeiken opzij buigen op het Pad van de goden, op een aftakking van het pad bij een fontein aan de glamping. 

Daarna haasten we ons terug naar het dorp waar we de wandeling begonnen want het wordt snel donker. Het is 21 december, de kortste dag van het jaar, en de zon is al achter de bergen weggezakt. Ik kijk nog een laatste keer over mijn schouder naar de faraglioni van Capri, ze zijn nauwelijks zichtbaar in een blauwe mist. 

Als we terugrijden richting Napels, is de Vesuvius een inktzwarte schim in een schelverlichte agglomeratie die bolstaat van de kerststress. Terwijl ik dit schrijf op Kerstmis is die stress al weggeëbt, vinden we de magie terug, spelen kinderen die elkaar verstaan zonder gemeenschappelijke taal, en hebben we een toost uitgebracht op wat er toe doet: pace nel mondo. 

--------

Lees ook hoe de Middellandse Zee verdampte 5 miljoen jaar geleden, hoe de hak van Italië aan de laars werd gezet, het diepe verleden van Davide, over de vergeten uitbarsting van de Vesuvius in 1631, en over hoe we superuitbarstingen kunnen overleven. 

Kathelijne: Ik ben geboeid door hoe gesteente, bodem, oceaan, lucht en leven op elkaar inwerken op geologische en menselijke tijdschalen.

Waarom ik met GondwanaTalks begon.

Donatie? Heb jij iets aan GondwanaTalks? Jouw steun maakt een ultrapliniaans verschil. Laat wat slijk der aarde mijn richting uitstromen en steun mijn werk. Doe een (terugkerende) gift en word:

Stromboli Strateeg

(2€/maand)

Tambora Trailblazer

(4€/maand)

Vesuvius Visionair (7€/maand)

Doneer jij al? Je bent een schat! Bedankt! Is Paypal niet jouw ding? Contacteer mij vrijblijvend. 

------

Recente artikels:

Meer artikels.

Vind je dit goed leesvoer? Schrijf je in voor een korte nieuwsbrief bij elk nieuw artikel (stukje tekst met link, om de zoveel weken, zonder zware bestanden of vervelende gifs).