— Razende rivieren —

De prehistorie van rivieren

Veranderen rivieren hun loop doorheen de tijd?

Het antwoord is ja. Bijna alle rivieren veranderen meerdere keren van loop. Het is de natuurlijke gang van zaken. En weten we hoe en waarom? 

Van vele rivieren is de recente geschiedenis bekend, en van sommige ook tot diep in de geologische tijd. Maar er zijn vele ontbrekende schakels in riviergeschiedenis. 

Toevallig is de schrijfster van deze website een geologe die gespecialiseerd is in de reconstructie van rivierevolutie. Voor mijn werk heb ik al veel over rivieren en hun geschiedenis geschreven, en soms ook gepubliceerd in vakbladen. Maar nu wil ik dit doen voor een breder publiek en vooral voor science dummies. Omdat ik het zelf zo fascinerend vind. Waarom vind ik dat dan?

De geschiedenis van een rivier hangt nauw samen met de vroegere klimaatsveranderingen, de biotopen, woestijnen, zeeën, migratie van fauna en flora... Alles staat namelijk met alles in verbinding.

We kunnen allemaal wel een paar grote rivieren van de wereld opnoemen: de Amazone, Nijl, Congo en Indus, bijvoorbeeld. En de Limpopo, de Darling en de Mackenzie? Dat is al wat harder nadenken. Rivieren lijken de tijd te trotseren. Althans binnen de menselijke geschiedenis. 

De opkomst en de val van beschavingen werden door de eb en vloed van de rivieren gestuwd. Het Oude Egypte en de Nijl zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, om nog maar te zwijgen van Mesopotamië, het Tweestromenland. En laat mij niet het belang van de Indus voor de Indusbeschaving uitleggen. Wist je trouwens dat grote rivierbekkens het laatste toevluchtsoord zijn van zogenaamd ongecontacteerde of geïsoleerde volkeren? 

Er is al veel verteld over wat zich op en langs de grote rivieren in de wereld heeft afgespeeld. 

Maar er is heel wat minder bekend over de prehistorie van rivieren. Kun je je voorstellen dat de Amazone eigenlijk een superjonge rivier is? Nu stroomt ze helemaal naar het oosten, maar 'kort' geleden stroomde ze richting Andes. En wist je dat de Sahara ooit een regenachtig gebied was met vele meren, draslanden en moerassen? Dat is van enorm belang voor antropologen en hun agressieve debatten over de Out-of-Africa hypothese. 

Klik op de afbeelding om meer te lezen over de volgende onderwerpen: